Sungurbey Camii
Caminin inşaa kitabesi yoktur. Ancak 1335
yılı civarında yapıldığı düşünülmektedir. İlhanlı döneminde Niğde Valisi olan Sungur
Bey tarafından yaptırılmıştır. Caminin mimarı
bilinmemektedir. Fakat minber ile muhtemelen kuzey taç kapısının ahşap kapı kanatlarını Hoca Ebubekir, daha sonraki döneme
ait doğu taç kapısının ahşap kapı kanatlarını
ise Hacı Muhammed isimli ustalar yapmıştır.
Niğde Kalesinin güneybatı yönündedir.
Bazı onarımlarla günümüze gelen camii,
örtü sistemi ve minareler haricinde orijinal
özelliğini ve fonksiyonunu korumaktadır.
Doğu taç kapısı asıl giriş açıklığı üzerinde 874 H./1469–70 M. tarihli vergi kitabesi
bulunur. Muhtemelen bu tarihte cami tamir
görmüş olabilir. Yapı barut mahzeni olarak
kullanılırken, XVIII. yy. ortalarında mahallede çıkan yangın sonucu cami yanmış, örtü
sistemi ve minareler de tamamen yıkılmıştır.
Sonrasında tamir edilerek ahşap direkli ve
düz toprak damlı cami şeklini almıştır. Yapı
1948 yılı civarı tekrar onarım görmüş doğu
taç kapısındaki minarelerden biri yeniden
yapılmıştır.
Cami, doğu- batı doğrultusunda meyilli bir arazi üzerine inşa edilmiş ve dıştan
28.45x37.10 m. ölçülerindedir. Yapı, harim,
doğu ve kuzey cephelerde birer taçkapı ile
doğu cephenin güney tarafına camiye bitişik
yerleştirilen türbeden müteşekkildir. Camii
inşaasında sarımtrak renkte ince yonu trakit
taşı kullanılmıştır. Yapı inşasında oldukça temiz ve itinalı bir işçilik görülür. Doğu ve kuzey cephelerde birer taç kapıya yer verilmiştir. Ayrıca kuzey cephenin doğu köşesinde
merdivenle çıkılan fevkani, “Bey Kapısı” vardır. Çifte minareli abidevî taç kapının doğu
cepheye yapılması arazinin topografik yapısıyla alakalıdır. Doğu taç kapısı eyvan türünde olup, iki yandan birer minareyle sınırlandırılmış ve Türk mimarisinde kendine özgü
seçkin bir yeri vardır. Eyvan Gotik mimarisinin bir özelliği olarak kaburgalı tonozla kapatılmıştır. Eyvanın yan duvarlarına simetrik
yerleştirilen mihrabiyeler, zeminden yüksekte tutulmuştur. Eyvanın duvarları tamamen
bitkisel, geometrik ve figürlü süslemeyle
dekore edilmiştir. Dikkati çeken en önemli
bezeme, mihrabiye ve eyvan köşe sütunceleri arasında kalan ve sekiz kollu yıldızlardan
oluşan, geometrik motiflerle bezenen panolar dıştan, kıvrık dallar arasına yerleştirilen
çeşitli hayvan başları, spiral kıvrık dalların
uçlarında ve aralarındaki boşluğu doldurur
vaziyette; kuzey panoda 37 güney panoda
ise 42 figür vardır. Bunlar; kuş, fil, oğlak, at,
panter, antilop, ejder, sıçan, boğa, tavşan,
maymun, köpek, aslan, koyun, ördek ve balık figürlerinden oluşmaktadır. Bunların
On iki Hayvanlı Türk Takviminin bir hatırası
olarak, taç kapıyı bezemek amacıyla yapıldığını sanmaktayız. Keza, Kuzey Taç Kapı’da
geometrik, bitkisel ve figürlü bezemelerle
dekore edilmiştir. Camîde batı duvarın alt
tarafında 4, doğu duvarın alt tarafında 1, üst
tarafında 3 ve kuzey duvarın üst tarafında bir
pencere orijinal özelliklerini koruyarak günümüze gelmiştir. Camîde ahşap bezemeyi
kuzey ve doğu taç ahşap kapıları ile bugün
Dışarı Camii’nde bulunan minberin de görmekteyiz